“Người toxic thì thường gán ghép người khác là toxic”
Sự độc hại trong các mối quan hệ có thể thâm nhập một cách tinh vi, len lỏi vào cuộc sống và hủy hoại sự hạnh phúc của chúng ta. Một đặc điểm chung của những người độc hại là họ thường xuyên sử dụng các cơ chế phòng vệ, trong đó sự gán chiếu/chiếu rọi (projection) – gán những cảm xúc, suy nghĩ hay khuyết điểm của mình lên người khác, là một vũ khí lợi hại.
Hiểu về sự gán chiếu hóa để đối phó với những người độc hại, giúp bạn xử lý các tương tác với họ và bảo vệ sức khỏe tâm lý của mình. Khi nhận ra hành vi của người độc hại chỉ là sự chiếu rọi, bạn có thể dễ dàng tách rời bản thân khỏi những tác động đó.
Những người toxic thường xuyên có những hành động gây hại và phá hoại, từ việc sử dụng các chiêu trò thao túng, lạm dụng tinh thần, đến việc hạ thấp lòng tự trọng của người khác. Việc nhận diện hành vi độc hại là bước đầu tiên để bảo vệ bản thân khỏi những ảnh hưởng tiêu cực của nó.
Sự Gán Chiếu Như Một Cơ Chế Phòng Vệ
Sự gán chiếu là một cơ chế phòng vệ tâm lý, trong đó con người vô thức gán ghép suy nghĩ hoặc sự thiếu sót của họ lên người khác. Trong ngữ cảnh hành vi độc hại, cơ chế phòng vệ này trở thành một công cụ mạnh mẽ để chuyển hướng trách nhiệm và duy trì hình ảnh bản thân mong manh.
Những người độc hại thường gặp khó khăn trong việc thừa nhận những hành vi không lành mạnh, thậm chí lạm dụng của mình. Để tránh đối mặt với những thiếu sót của bản thân, họ chiếu rọi những bất an, tội lỗi hoặc cảm xúc tiêu cực của mình lên người xung quanh. Ví dụ, một người độc hại cảm thấy bất mãn với chính mình có thể chiếu rọi những cảm xúc này lên một thành viên trong gia đình, buộc tội họ không đủ giỏi.
Hiểu về sự chiếu rọi đòi hỏi phải nhận diện được các mô thức của nó trong các mối quan hệ độc hại. Dưới đây là một số ví dụ phổ biến:
- Thoái thác Trách Nhiệm: Những người độc hại rất giỏi trong việc đổ lỗi cho người khác. Thay vì chịu trách nhiệm cho hành động của mình, họ chiếu rọi những sai sót lên người khác, biến họ thành “kẻ chịu tội” cho những sai lầm của chính mình.
- Phê Phán Và Phán Xét: Một người độc hại có thể chỉ trích và phán xét người khác quá mức để che đậy những bất an của bản thân. Bằng cách chiếu rọi sự nghi ngờ của chính mình lên người khác, họ tạo ra một màn sương mù để che giấu và làm phân tâm khỏi những khiếm khuyết của mình.
- Buộc Tội Phản Bội: Người độc hại thường xuyên buộc tội người khác phản bội. Bằng cách làm như vậy, họ chiếu rọi những vấn đề niềm tin của mình lên người xung quanh, tạo ra một môi trường thù địch dựa trên những nghi ngờ không có cơ sở.
- Thao Túng Cảm Xúc: Sự chiếu rọi thường bao gồm việc thao túng người khác bằng cách khai thác những điểm yếu hoặc dễ bị tổn thương của họ. Người độc hại có thể chiếu rọi sự bất ổn cảm xúc của mình lên người khác, khiến họ cảm thấy có trách nhiệm với sự ổn định tinh thần của người độc hại.
Việc sử dụng sự gán chiếu như một cơ chế phòng vệ có thể gây ra thiệt hại sâu sắc cho các mối quan hệ. Những nạn nhân của sự chiếu rọi có thể nội tâm hóa những cáo buộc sai lầm từ người độc hại, dẫn đến sự tự nghi ngờ, tội lỗi và mất tự tin. Lâu dần, sự suy giảm lòng tự trọng này có thể có những tác động sâu rộng đối với sức khỏe tâm lý. Các mối quan hệ với những cá nhân độc hại thường bị đánh dấu bởi chu kỳ căng thẳng, xung đột và xáo trộn cảm xúc, với việc người độc hại thường từ chối thừa nhận vai trò của mình trong sự rối loạn.
Vậy bạn có thể làm gì để đối phó với sự gán chiều từ người độc hại?
- Nhận Thức Và Giáo Dục: Nhận ra các dấu hiệu của hành vi độc hại và hiểu về các cơ chế phòng vệ như sự chiếu rọi là rất quan trọng. Việc giáo dục bản thân sẽ giúp bạn nhận diện và tách rời khỏi các mô thức độc hại trong mối quan hệ.
- Thiết Lập Ranh Giới: Thiết lập và duy trì các ranh giới là điều cần thiết. Các ranh giới rõ ràng có thể giúp bảo vệ bạn khỏi sự thao túng cảm xúc. Việc rời xa, thậm chí không liên lạc hoặc ít liên lạc với người độc hại cũng là một lựa chọn khả thi để duy trì sự bình an.
- Tự Phản Tư Và Trị Liệu: Những người bị ảnh hưởng bởi sự chiếu rọi của người độc hại có thể hưởng lợi từ việc tự phản tư để tách rời và xử lý cách họ đã bị đối xử. Tham vấn một chuyên gia tâm lý có thể là một bước quan trọng để thoát khỏi chu kỳ độc hại.
- Tìm Kiếm Sự Hỗ Trợ: Dù là từ bạn bè, gia đình hay chuyên gia tâm lý, sự hỗ trợ là điều cần thiết. Các mối quan hệ độc hại có thể khiến bạn cảm thấy cô lập, và việc có một hệ thống hỗ trợ có thể mang lại sự xác nhận và góc nhìn rõ ràng. Bạn có thể cần phải giảm hoặc cắt đứt liên lạc với người độc hại để bảo vệ sức khỏe tâm lý của mình.
Sự gán chiếu như một cơ chế phòng vệ là một lực lượng phá hủy trong các mối quan hệ. Khi hiểu về mô thức gán chiếu này, bạn có thể điều hướng vượt qua các mối quan hệ độc hại hiệu quả hơn và tách rời khỏi những bình luận tiêu cực của người độc hại. Thoát khỏi chu kỳ chiếu rọi đòi hỏi sự can đảm, tự phản tư, và cam kết ưu tiên cho sức khỏe cảm xúc của bản thân.
Theo Stephanie Moulton Sarkis, Ph.D