Cả các nghiên cứu học thuật và báo chí truyền thông tràn ngập bằng chứng cho thấy việc sử dụng mạng xã hội có thể gây ảnh hưởng tiêu cực đến sức khỏe tâm thần của người trẻ. Các nhà nghiên cứu đặc biệt lo ngại về khả năng hình ảnh trên mạng xã hội có thể tác động tiêu cực đến hình ảnh cơ thể của phụ nữ trẻ.
Tuy nhiên, nhiều dữ liệu liên kết giữa hình ảnh cơ thể và việc sử dụng mạng xã hội chỉ mang tính tương quan. Điều này khiến cho việc biết được liệu mạng xã hội có gây ra sự không hài lòng về cơ thể ở phụ nữ trẻ hay không trở nên khó khăn, hoặc liệu những phụ nữ trẻ đã gặp khó khăn với hình ảnh cơ thể có khả năng tìm đến mạng xã hội như một cách để đối phó với sự căng thẳng của họ hay không.
Một nghiên cứu mới từ Đại học York ở Toronto đã sử dụng thiết kế thực nghiệm để kiểm tra liệu một “khoảng nghỉ” kéo dài một tuần từ mạng xã hội có thể cải thiện lòng tự tôn về cơ thể của phụ nữ trẻ hay không. Kết quả cho thấy câu trả lời là có.
Mạng xã hội làm gia tăng sự không hài lòng về cơ thể như thế nào?
Lướt qua hầu như bất kỳ trang cá nhân nào của phụ nữ trẻ trên mạng xã hội, ta dễ dàng thấy được cách mạng xã hội có thể làm gia tăng rối loạn hình ảnh cơ thể. Những bức ảnh và video vô tận của những phụ nữ dường như có cơ thể, làn da và mái tóc “hoàn hảo” có thể khiến phụ nữ cảm thấy mình không đạt được các tiêu chuẩn về ngoại hình. Cảm giác không đạt được các lý tưởng về ngoại hình có thể dẫn đến sự không hài lòng về cơ thể, sự xấu hổ về cơ thể và thái độ cũng như hành vi rối loạn ăn uống.
Nhiều phụ nữ trẻ nhận thức được rằng mạng xã hội có tác động tiêu cực này đối với hình ảnh cơ thể của họ và áp dụng các chiến lược như “bỏ theo dõi” các tài khoản tập trung vào hình thể nhằm giảm thiểu tác động. Mặc dù việc cẩn thận sàng lọc trang cá nhân của mình có thể là một bước đi theo hướng lành mạnh, nhưng các thuật toán tạo ra nội dung được đề xuất, cùng với luồng quảng cáo liên tục, khiến việc thực sự kiểm soát nội dung của trang cá nhân trở nên không thể.
Trong nghiên cứu mới này, các nhà nghiên cứu đã kiểm tra liệu việc nghỉ sử dụng mạng xã hội hoàn toàn trong một tuần có thể cải thiện hình ảnh cơ thể của phụ nữ trẻ hay không. Nghiên cứu quy mô khá nhỏ, với 66 phụ nữ đại học hoàn thành cả hai giai đoạn của nghiên cứu. Tất cả phụ nữ này đều tự mô tả mình là người dùng mạng xã hội hàng ngày và sẽ “sẵn lòng và có động lực để tạm dừng sử dụng mạng xã hội.”
Trong giai đoạn đầu tiên của nghiên cứu, phụ nữ gặp gỡ nhà nghiên cứu và hoàn thành một số thang đo liên quan đến hình ảnh cơ thể. Những thang đo này bao gồm đánh giá về sự hài lòng về cơ thể, lòng tự tôn nói chung, và mức độ mà phụ nữ “tin tưởng vào” các lý tưởng văn hóa về sự mảnh mai (“nội tâm hóa lý tưởng mảnh mai”). Họ cũng được hướng dẫn tải xuống một ứng dụng sẽ theo dõi việc sử dụng ứng dụng mạng xã hội của họ.
Sau đó, các nhà nghiên cứu ngẫu nhiên phân chia phụ nữ vào một trong hai điều kiện. Trong điều kiện thực nghiệm, phụ nữ được hướng dẫn tạm dừng sử dụng mạng xã hội; trong điều kiện đối chứng, nhà nghiên cứu hướng dẫn phụ nữ sử dụng mạng xã hội như thường lệ.
Những phụ nữ trong điều kiện thực nghiệm nhận được hướng dẫn chi tiết bao gồm các mẹo như sử dụng ứng dụng chặn và đăng xuất khỏi tất cả các tài khoản mạng xã hội. Những phụ nữ trong cả hai điều kiện được yêu cầu hạn chế sử dụng mạng xã hội chỉ trên điện thoại thông minh (so với việc sử dụng laptop hoặc máy tính bảng, chẳng hạn) trong suốt thời gian nghiên cứu.
Một tuần sau đó, các tham gia viên lại gặp gỡ nhà nghiên cứu và hoàn thành các thang đo tương tự. Họ cũng chia sẻ dữ liệu từ ứng dụng theo dõi, được sử dụng để tính toán thời gian sử dụng mạng xã hội trong tuần đó. Những phụ nữ trong điều kiện “nghỉ” có xu hướng sử dụng mạng xã hội một chút trong thời gian nghỉ kéo dài một tuần (khoảng 1,5 giờ trong suốt tuần), nhưng ít hơn nhiều so với những người trong điều kiện đối chứng (hơn 16 giờ).
Nghiên cứu đã phát hiện điều gì?
Những phụ nữ tạm nghỉ sử dụng mạng xã hội cho thấy sự gia tăng lòng tự tôn (trong tất cả các lĩnh vực—không chỉ riêng lòng tự tôn về ngoại hình) và sự hài lòng về cơ thể. Những kết quả này đặc biệt mạnh mẽ đối với những phụ nữ có mức độ nội tâm hóa lý tưởng mảnh mai cao. Nói cách khác, những phụ nữ có nguy cơ cao nhất đối với tác động tiêu cực của mạng xã hội lên hình ảnh cơ thể đã cho thấy sự cải thiện nhiều nhất từ việc tạm dừng sử dụng mạng xã hội.
Những kết quả này nên được xem xét một cách thận trọng do cỡ mẫu nhỏ của nghiên cứu và mẫu tương đối hẹp (phụ nữ đại học sẵn lòng tạm dừng sử dụng mạng xã hội). Ngoài ra, những phụ nữ trong nghiên cứu biết rằng nghiên cứu tập trung vào tác động của mạng xã hội đối với hình ảnh cơ thể. Việc biết điều này có thể đã ảnh hưởng đến các phản ứng của họ đối với các thang đo của nghiên cứu. Mặc dù nghiên cứu có những hạn chế, kết quả hứa hẹn và gợi ý về mối liên hệ nhân quả giữa việc tạm dừng mạng xã hội và cải thiện sức khỏe tâm thần cho phụ nữ trẻ.
Khi họ gặp lại nhà nghiên cứu trong buổi nghiên cứu thứ hai, hơn một nửa số phụ nữ trong điều kiện “nghỉ” cho biết việc tránh xa mạng xã hội là khó khăn, nhưng dễ dàng hơn sau vài ngày. Các tác giả cũng lưu ý rằng những phụ nữ trong điều kiện nghỉ mạng xã hội đã thay thế thời gian mạng xã hội của họ bằng các hoạt động có khả năng lành mạnh hơn hoặc mang lại cảm giác thỏa mãn hơn, như nói chuyện với bạn bè, đọc sách, tập thể dục, hoặc ngủ.
Nếu bạn đang gặp khó khăn với hình ảnh cơ thể, tại sao không thử tạm dừng mạng xã hội? Không giống như nhiều can thiệp sức khỏe tâm thần, việc tạm dừng mạng xã hội là miễn phí! Tạm dừng cũng có thể mang lại cho bạn nhiều thời gian hơn để làm những hoạt động giúp bạn cảm thấy khỏe mạnh và hạnh phúc hơn.
Theo Psychologytoday